بسم الله الرحمن الرحیم: ادعالیسبیلربکبالحکمةوالموعظةالحسنه.

ورزش و اخلاق

به دنبال باخت تیم ملی فوتبال کشورمان مقابل تیم ملی عربستان سعودی، نظرخواهی های برنامه 90 و نیز اخبار مربوط به برخورد تعدادی از اعضای تیم ملی با یکی از هواداران، بحثهای زیادی در خصوص نحوه برخورد ورزشکاران و منش آنها مطرح شد. نگارنده در مقام قضاوت یا ارزیابی وقایع و بارتاب آنها نیست، اما نزدیک به 60 درصد از مردمی که در نظرخواهی برنامه 90 در خصوص باخت یادشده شرکت کرده بودند، سرمربی محترم سابق را مقصر می دانستند. برخی از نداشتن تاکتیک و برخی هم به طور تلویجی از خودرأیی و عدم انتقادپذیری دایی گلایه کردند. به علاوه، برخورد خشن 4 بازیکن با یک هوادار، قطعا اشتباه تاکتیکی نبوده، حکایت از حالتی دارد که اغلب مردم آنرا نداشتن اخلاق ورزشی می دانند. راستی اخلاق چیست و اخلاق ورزشی کدام است؟ اجازه دهید ابتدا به تعریفی از اخلاق و نیاز به داشتن اخلاق خوش را شرح دهیم و سپس به اخلاق ورزشی بپردازیم:

همه انسانهادرپیكشفراههایورودبهعرصههایمتعالیاجتماعی،اقتصادی،فرهنگیوسیاسیملی،منطقهایوبینالمللیهستند و برای حصول این هدف به یک یا چند عامل ازعواملوویژگیهایمتصورازقبیلثروت،نژاد،نسب،علم،شجاعت،میراث.... یافرمانمتوسل می شوند. اماهیچیكازآنهابهتنهاییبراینیلبهمقصودكافینیست. ثروتكههیاهویزیادیدراطرافخودبپاكردهاستظاهرادردردنیایامروزودر بسیاریازعرصههایدیگر،خاصیتدیرینخودراازدستدادهاستودیگرعواملیادشدهنیزهریككاستیخاصخودرادارد. بنابراینممتازساختنیكعاملازعواملمورداشاره،برایرسیدنبهمقاصدكارسادهایبهنظرنمیرسد،امااكثررجالومكاتبدرایننكتهاتفاقنظردارندكهحسنسلوكدرهرحالودركنارهریكازعناصرفوقالاشاره،ازجملهعواملمؤثرهدرموفقیتاجتماعیاستكهتأثیرآنازثروتنیزبهمراتبافزونتراست. حتیگروهیبرایننكتهپایمیفشارندكهبدونحسنسلوك،علم،ثروت،وحتینسبنیزنمیتواندعاملنیلبهاهدافعالیهباشدویاپسازنیلبهمقصود،تداومتوفیقراتضمیننماید.

البته برایبسیاریازمردمازقدیمالایام،بهخصوصاززمانیکهبهاهمیتروابطومعاشرتهایاجتماعیواقفشدند،همیشهاینسئوالمطرحبودهاستکهکدامینرفتاراجتماعیمقبولوپسندیدهوکدامنامناسبوناپسنداست. شایدایناحساسنیازازطبیعتالهی-انسانینوعبشرسرچشمهمیگرفتکهدرهرجاوهرزمانباتوسلبهرفتارهایپسندیدهوحسنسلوک،بهدنبالترقیوتعالیخویانسانیخویشودرپیتوسعهحسنسازگاریباهمنوعبودهوهست. منابعجامعهشناسی،"حسنسلوک" رارفتارهایمتعارفغیراجباریمیداندوعاملآنهارا،صاحبفرهنگوادبدانسته،متمدنومهذبمیخواند. اینرفتارها،همچونقوانیننانوشته،اصولمنشانسانیراتدوینمیکند،بااینتفاوتکهاگرکسیآنهارارعایتنکند،مجازاترسمییاقانونیندارد،بلکهفقطدرچشموذهندیگران،فاقدآدابوبیفرهنگخواهدنمودکهالبته،خاطرهواثرخوشایندینیست. بهبیانیدیگر،اینرفتارهاهمانآدابمختلفههستندکهبسیاریازماآنهاراتحتعناوینیچونآداب معاشرت، آدابتعلیموتعلم، آدابسفر،آدابغداخوردن، وغیرهمیشناسیموصاحبانآنهارا"آدابدان" میدانیم. بهعلاوه،درتعریفحسنخلقآمدهاستکهحسنخلقیکملکهنفسانیاستکهافعالبدنی،مطابقاقتضایآنملکه،بهآسانیازآدمیسرزند.

درحقیقت،رعایتاینمنشهاوآداب،راهحلمشکلیاستکهاغلبمردم،هنگامتعاملاجتماعیباآنروبهرومیشوندتادرموقعیتهایمختلف،چگونهبه بهترین شکل باهمرفتارنمایندیادرمقابلرفتاریمتفاوتازسویطرفمقابل،چهعکسالعملینشاندهندکهمناسب،متعادلومتعارفباشد. بهعلاوه،رعایتآدابدراموریکهباحضوردیگرانصورتمیگیردویاانجاممیشود،تنهارعایتآدابنیستکهحقوقسایرینرادرآنمحدودهبستهبهسلوکافرادمحفوظمیدارد.

بیدلیلنیستکهامروزدربسیاریازجوامعومجامعودردانشگاههاوحتیشرکتهاومؤسساتغربی،باشگاهها و کانونها و در یک کلام در همه نهادها، برنامه ها یی برای برایآموزش و تعلیمحسنسلوکبرپاشدهاستوحتی بسیاریازمقاماتوصاحبانثروتومشاغلبرجستهبا شرکت در دورهای حسن سلوک درپیکسبوانتفاعازاصولرفتاریحسنهبرآمدهاند. جستجویکوتاهیدرتارهایجهانگستراینترنتحولموضوعاتیچونسلوکوحسنسلوک(Manners & Good Manners) وتلاشبسیاریازافرادواشخاص،برخیعالمومجرب،بعضیمبتکرومشتاق،برایتشریحاینموضوعاتوفوایدرعایتآنها،ونیزثبت،وراهاندازیهزارانهزارجایگاهآموزشیآنلاینبرایشرحنظریوترتیبکلاسهایمختلفبراینمایشعملیآدابمختلفه؛بیانگراینادعااست.

اما اخلاق ورزشی، از مقوله کلی اخلاق دور نیست با این تفاوت که بسیاری از مردم ورزشکاران را به دلیل خصوصیات مردانگی و جوانمردی غالب در امر ورزش، به عنوان الگو و سرمشق می شناسند و طبعا انتظار آن است که آنها در انجام رفتارهای پسندیده و نمایش حس سلوک، بیش از دیگران اهتمام ورزند. به ویژه، آنان که درمسابقات بین المللی شرکت می نمایند، در مقام نمایندگان ملت فرهیخته، مسلمان و بافرهنگ ایران، موظف به نمایش بهترین رفتارها هستند،

اما آنچه که گاه ازتعداد بسیار بسیار معدودی از ورزشکاران در داخل و خارج مشاهده می شود، نه تنها نشانی از اخلاق ورزشی، که اساسا از اخلاق عمومی هم نشانی ندارد. شاید لازم باشد قبل از آنکه مربیان دلسوز و زحمتکش به تمرینات ورزشی جوانان ورزشکار بپردازند، آنان را با اصول کلی اخلاق و سپس با اخلاق ورزشی آشنا سازند که نمایش حسن سلوک در همه حال، چه زمانی که در مسابقات پیروز می شوند و چه هنگامی که می بازند، به خصوص در مسابقات بین المللیی –خواهد در ایران و خواه در خارج از کشور- یک اصل است. البته برخورد خشن، عملی خلاف و جرم است و از دایره بحث ما در خصوص حس خلق و اخلاق ورزشی بیرون.

جالب آنکه ما ملت، صاحب ورزشی هستیم، که جوهره و اساس آن ادب و متانت و بزرگواری و جوانمردی است - یعنی ورزش زورخانه ای. مردمی که با اصول و ترتیبات این ورزش آشنا هستند و آنان که برای دیدن این ورزش فاخر به زروخانه ها می روند، شاهد نمایش بهترین حسن خلق ورزشی از باستانی کاران هستند؛ هنگامی که به زورخانه وارد می شوند، زمانی که ورزشکاران به گود زورخانه پای می نهند، ادب و حرمتی که جوانترها نسبت به پیشکسوتان نشان می دهند، مرشد خوش صدایی که به احترام هر تازه وارد صاحب مقام و سابقه زنگ را به صدا در می آورد و بر خاتم پیامبران محمد مصطفی(ص) درود می فرستد که صاحب بهترین خلق خوش بودند و به طور مکرر، نام و منش والای سرور جوانمردان عالم –علی ابن ابی طالب(ع) و نیز یاد و خاطره پهلوانان خوشنام این سرزمنی کهن را به یاد حاضران می آورد و با خواندن اشعار مناسب در تعریف خلق خوش، همگان را به نمایش آداب پسندیده ترغیب و تشجیع می کند. کاش همه ورزشکاران ما یک دوره کوتاه در زورخانه می گذراندند!

قسمت اعظم این مقاله تحت عنوان اخلاق ورزشی در خبر آنلاین چاپ شد.